مقدمه
نام شهرک اکباتان به گوش همه تهرانی ها آشناست، چه آنهایی که به هنگام فرود هواپیما در مهرآباد از دیدن ساختمان های بتنی غول پیکرش شگفت زده می شوند، چه آنهایی که به به واسطه سفر به استان البرز از جلوی آن می گذرند، یا دستکم در طول سفرهای روزمره شهری با مترو نگاهشان به نام ایستگاهش خورده است. شهرکی که با وسعت حدود 200 هکتار، 15،675 واحد آپارتمانی را در قلب خود جا داده و حتی پس از گذشت 45 سال از ساخته شدن آن، رکورد بزرگترین شهرک مسکونی ایران را حفظ کرده است.
اما عنوان بزرگترین شهرک کشور تنها دلیلی نیست که اکباتانی ها به هویت محلیشان می بالند. نکات زیادی درباره این شهرک وجود دارد که اغلب مردم از آنها آگاهی ندارند و یا گذر زمان باعث ایجاد برخی باورهای غلط شده است که حتی بسیاری از ساکنین قدیمی از اشتباه بودن آن اطلاع ندارند.
شهرک اکباتان چگونه ساخته شد؟
ایده ساخت اکباتان و مطالعه چگونگی انجام پروژه در اواسط دهه 40 ایجاد شد. با انتخاب زمین 400 هزار متری به عنوان سایت پروژه و پس از پروسه دشوار رایزنی با شهرداری برای اتصال زمین انتخاب شده به محدوده تهران، روند طولانی اخذ مجوز ساختمانی نیز آغاز شد که نتیجه آن صدور مجوز ساخت 4500 واحد آپارتمان مسکونی بود. به گفته سازنده، مرحله چالش برانگیز بعدی تامین سرمایه و منابع مالی برای شروع پروژه بود. در ابتدا راه حل انتخاب شده جذب سرمایه از منابع خارجی و تجار بازار تهران بود که پیشنهادهای مشارکت تعدادی از تجار باعث تامین حجم اعتباری 10 تا 20 میلیون تومان شد، اما با توجه به بزرگی پروژه، راه حل پیش فروش کردن واحدهای در حال ساخت به منظور تامین مالی کم ریسک و پایدار انتخاب شد.
پس از آغاز پیش فروش واحد ها، سازنده با استقبال بسیار زیاد مردم و حتی تعاونی های مسکن ارگان های مختلف کشور روبرو می شود و به پشتوانه سرمایه جمع آوری شده حاصل از پیش فروش، با خریدن زمین های اطراف مساحت پروژه را به 240 هکتار می رساند. تعداد واحد های پروژه نیز پس از گسترش مساحت پروژه به 15 هزار و 95 افزایش می یابد. اولین واحد های ساخته شده (بلوک های A1 و C2) در سال 1356 واگذار شد و با پیروزی انقلاب اسلامی و پس از مدتی توقف، شرکت عمران و نوسازی اکباتان واگذاری واحد ها را ادامه داد.
باور اشتباه: اکباتان را آمریکایی ها ساخته اند!
باوری رایج که حتی بسیاری از ساکنین اکباتان از اشتباه بودن آن بی اطلاعند، ساخته شدن این پروژه عظیم توسط سازندگان آمریکایی و یا پیمانکاران خارجی دیگر است. بسیاری از صاحب نظران دلیل ایجاد این باور را عدم ثبت مستندات پروژه در نهادهای مربوطه می دانند که در آن زمان با توجه به اینکه در کشور ما مرجعی برای ثبت و نگهداری اینگونه مستندات نبوده، این امر عملا غیر ممکن بود.
مهندس رحمان گلزار شبستری، معمار ایرانی که دوران تحصیلات خود را نیز در ایران خودمان و در دانشکده هنر های زیبا سپری کرده، سازنده و مجری پروژه شهرک اکباتان است. با اضافه شدن پروژه بزرگ شهرک اکباتان به رزومه مهندس گلزار شبستری، نام او در میان معماران درخشید و همین سال پیش از وی در مراسم 133 سالگی اتاق بازرگانی تهران به عنوان "بنیانگذار ساختمان سازی نوین" قدردانی شد.
اکباتان از نمای بالا و کلمه جاوید شاه: باور اشتباهی دیگر!
"اکباتانو جوری ساختن که از نمای بالا جاوید شاه نوشته شده، تو عکس های هوایی قدیمی هم هست، بعدا اومدن چند تا بلوک دیگه ساختن که نوشته به هم بخوره!". این جمله و یا جملاتی مشابه را بسیاری درباره شهرک اکباتان شنیده اند در صورتی که از اساس اشتباه است و شایعه ای بیش نیست. نظم خاصی که در چیدمان بلوک ها به کار رفته در عکس های نمای بالا کاملا مشهود است و حتی اگر بلوک های جدید را از عکس ها حذف کنید، هرگز به چنین نوشته ای نمی رسید.
استانداردهای معماری
معماری بی نظیر اکباتان و ساختار ضد زلزله آن در کنار عظیم بودن مساحت، دلیل معروف بودن این شهرک و تقدیرهای بی شمار از سازنده آن است. از استانداردهای بی شمار رعایت شده که باعث تمایز این پروژه از دیگر ساختمان ها شده است می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- معماری بسیار جذاب که نظم خاصی بر آن حاکم است
- هدف ایجاد حداکثر تعامل اجتماعی ممکن در مراحل طراحی و اجرا
- محوطه ها و فضاهای سبز وسیع
- نورگیری بسیار زیاد واحد ها
- پیاده سازی شوتینگ برای دفع آسان زباله ها
- رایزرهای اختصاصی
- پله های فرار در مواقع اضطراری
جالب است بدانید عمر مفید آپارتمانهای شهرک اکباتان حدود 300 سال! برآورد شده است و نسبت افت قیمت آنها به دلیل قدمت سازه در مقایسه با ساختمان های دیگر بسیار کم است.
اکباتان به چه چیزهای دیگر معروف است؟
اما این پایان ماجرا نیست! با توجه به خاصیت شهرک بودن اکباتان، فرهنگ و اصول خاصی در اینجاست که فقط یک اکباتانی آنها را درک می کند! اکباتانی های قدیمی در کودکی در فضاهای سبز بی نظیر و هوای پاک با هم همبازی شده اند، به مدرسه رفته اند، کار کرده اند و دوستی ها و روابط عمیق چند ساله که این روزها در کمتر جامعه ای پیدا می شود ایجاد کرده اند. در نتیجه از دیدگاه تعامل اجتماعی که ایجاد آن در شهرک یکی از اهداف مهم معمار بوده است، اکباتان در سطح بسیار بالایی قرار دارد.
یکی دیگر از دلایل معروف بودن اکباتان سکونت افراد مشهور چون هنرمندان، بازیگران سینما و تلویزیون ، ورزشکاران و ... است. از بازیگرانی که در اکباتان ساکن بوده و یا هستند می توان به نامهایی آشنا چون هدیه تهرانی، زنده یاد منوچهر نوذری، سعید پیر دوست، آناهیتا همتی، مهران غفوریان و نصراله رادش اشاره کرد.
هنر گرافیتی و ورزش پارکور نیز در اکباتان طرفداران زیادی دارد. امکان ندارد چند ساعت در بلوکهای اکباتان پیاده روی کرده باشید و چشمانتان در طرح های زیبای هنرمندان گرافیتی اکباتان که روی دیوارها کشیده شده اند، غرق نشده باشد. در مورد ورزش پارکور، می توان نوجوانان 8 سال پیش اکباتان را از اولین ورزشکاران این رشته نوپا در ایران دانست.
اکثر اکباتانی ها عاشق حیواناتند. جدا از نگهداری حیوانات خانگی توسط بسیاری از ساکنین، اگر زمانی به اکباتان آمدید و در فاصله زمانی کم به چندین مورد غذا دادن به گربه ها توسط اکباتانی ها برخوردید، اصلا تعجب نکنید! فقط کافیست با یک گربه به زبان تند حرف بزنید(!) تا تذکر های اکباتانی ها شما را نشانه بگیرند! شوخی نمی کنیم، گربه ها در اینجا پادشاهند!!
میزان علاقه مندی و حس تعلق به شهرک در میان ساکنان به حدی بالاست که بسیاری از ساکنین که سالها پیش نقل مکان کرده اند، هر از گاهی برای دیدن دوستان قدیمیشان و نوشیدن فنجانی قهوه در کافه های اکباتان یا قدم زدن در محوطه هایی که تداعی بسیاری از خاطرات شیرین است، به اکباتان سر می زنند. حتی بسیاری از اکباتانی هایی که مهاجرت کرده و یا در حال تحصیل در خارج از کشورند، با مشارکت در صفحه های شبکه های اجتماعی مانند صفحه اکباتان من در اینستاگرام، نوستالژی هایشان را به یاد می آورند، دوستان و همکلاسی های قدیمی خود را می یابند و احساسات خود را ابراز می کنند.
ساختار شهرک اکباتان
ساختار بلوک ها
اکباتان از سه فاز اصلی تشکیل شده که هر فاز آن دارای تعدادی بلوک و هر بلوک شامل تعدادی ورودی می باشد. فاز یک که 10 بلوک را در بر می گیرد، توسط خیابان ورزش به دو قسمت شمالی (بلوک های بالا) و جنوبی (بلوک های پایین) تقسیم شده است. فاز دو دارای 19 بلوک است که با بهترین نظم ممکن به صورت زوج و فرد در جهت های شمالی و جنوبی قرار گرفته اند و در آخر 4 بلوک فاز سه اکباتان که در سال 1370 به بهره برداری رسید، آخرین بلوکهای این شهرک به شمار می آیند.
ساختار مدیریتی
علاوه بر اینکه هر بلوک خود دارای هیئت مدیره است، هیئتی به نام هیئت مدیره مرکزی نیز وجود دارد که هیئت های مدیره هر بلوک در آن عضو هستند. وظایف هیئت مدیره مرکزی اکباتان با توجه به اساسنامه آن، شامل مواردی از قبیل زیر می شود:
- نظارت بر اجرای صحیح ضوابط و مقررات قانون تأسیس شهرک‌ها
- نظارت بر تعیین محدوده شغلی بازارچه‌ها و مغازه‌ها به منظور تفکیک مشاعات محوطه و تأسیسات مسکونی از محدوده تجاری
- پیگیری جهت تکمیل تأسیسات نیمه تمام و ایجاد تأسیسات عمومی مورد نیاز
- انجام اقدام‌های لازم به منظور بهره‌گیری از خدمات شهری
- همکاری نزدیک با کلیه موسسات و سازمان‌های دولتی و خصوصی در جهت حفظ منافع ساکنان شهرک
اعضای کنونی هیئت مدیره مرکزی
حسین کرد
رئیس هیئت مدیره
مجید حسیبی
موسس و عضو
هوشنگ شهبازی
نایب رئیس
علیرضا شکوهی
خزانه دار و عضو
شریف هاشمی
عضو
کاظم گرامی
دبیر و عضو
علی ارادتی
عضوامکانات شهرک اکباتان
بازارچه ها (سوپر ها)
بازارچه های اکباتان و فروشگاه های آنها در صنف های مختلف و تنوع در محصولات، تمامی نیازهای ساکنین اعم از پوشاک، خوراک و ... را فراهم می کنند و به ندرت ممکن است ساکنین برای تهیه اقلامشان به خارج از شهرک بروند.
بازارچه ها یا پاساژ های فاز یک با عنوان سوپر و به دنبال آن شماره مخصوصشان مشخص می شوند (مثال: سوپر 9 – از آن چیزهایی که فقط اکباتانیها میدانند!)
مجتمع تجاری گلها (دو قسمت شمالی و جنوبی) در فاز دو قرار دارند. علاوه بر این فاز دو دارای مجتمع تجاری دیگری به نام پاسارگاد است.
مجتمع تجاری فاز سه نیز همان گونه که از نامش پیداست در قسمت فاز سوم بلوار اصلی واقع شده است.
ورزشگاه ها
خیابان ورزش شهرک اکباتان که بلوکهای شمالی و جنوبی فاز یک را از هم جدا می کند، دو ورزشگاه بزرگ راه آهن و شهید دستگردی را در خود جای داده است.
مگامال
مجتمع خرید و تفریحی مگامال که در فاز 2 قرار گرفته، میزبان هایپرمی و انواع برند های پوشاک، آرایشی و بهداشتی و ... است. همچنین این مجموعه دارای یک پردیس سینمایی با 11 سالن (10 سالن عمومی و 1 سالن VIP) است که از زمان شروع بهره برداری، مورد استقبال ساکنین شهرک قرار گرفته است.
